„Детството, во секого од нас постои како богат резервоар на спомени на кои ретко се навраќаме, обземени со секојдневието на реалноста што ја живееме како возрасни. Во текот на пишувањето на романот сфатив дека детството е време кога ни се случуваат многу значајни работи кои, потоа, ќе ги обликуваат нашите животни ставови и начинот со кој ќе се справуваме со прашањата што пред нас ги поставува животот, вели Урошевиќ, добитник на наградата “Стале Попов„, што ја доделува Друштвото на писателите на Македонија, за најдобра прозна книга во изминатата година. За него токму “маџунот„ од детството останува како некакво недостижно блаженство. “Можеби затоа и го напишав романот под тој наслов за да го доближам повторно тој неповторлив вкус и до мене, но и до оние кои ќе го прочитаат романот„, додава Урошевиќ
Колку му го должевте овој роман на детето во вас и што возрасниот- Вие, научи од вас-детето, сега кога вака се соочивте со себе преку оваа книга?
Да, започнувањето на овој роман – пред, отприлика, четири години – отвори одеднаш пред мене цело едно скапоцено азно од впечатоци, доживувања, искуства, кои живееле во мене, но кои дотогаш не го беа нашле својот пат кон книжевното изразување. Детството, воопшто, во секого од нас постои како мошне богат резервоар на спомени кои изобилуваат со извонредна сетилна обоеност, но на кои мошне ретко се навраќаме, обземени со секојдневието на оваа реалност што ја живееме како возрасни. Во текот на пишувањето на романот сфатив, уште еднаш, дека детството е време кога ни се случуваат многу значајни и важни работи кои, потоа, ќе ги обликуваат нашите животни ставови и начинот со кој ќе се справуваме со прашањата што пред нас ги поставува животот. Раскажете ми го вашето детство и јас ќе ви кажам каква личност сте денес.
Јас-раскажувачот, особено кога е глас на дете, е многу моќна фигура во нарацијата на еден автор. Колку моќта на вашиот раскажувач ви помогна или ви одмогна да ја пренесете самата идеја?
Мојот роман е раскажан во прво лице еднина, сегашно време. Во него светот е согледан од едно дете (кое има, да речеме, шест-седум години). Се обидов да му ја дадам на тој глас автентичноста на една свест која е во зародиш, но која мошне интензивно го доживува сето она што се случува околу неа. Тоа не беше ни малку лесно: откако го завршив ракописот, го препрочитував неколку пати бришејќи го сето она што не одговара на сознајните моќи на детето-раскажувач. Поради тоа бев принуден да не прецизирам многу нешта кои би му помогнале на читателот да го ситуира дејството во времето и во просторот: не реков дека она што е раскажано се одигрува во предвечерието на Втората светска војна, дека воените дејства чии одеци доаѓаат до мојот мал раскажувач се она што денес се нарекува “априлска војна 1941#, бомбардирањето на Скопје на 6 април, сломот на некогашната, прва Југославија, воспоставувањето на окупацијата… Се надевам дека читателот сам ќе умее да ги надгради тие нешта.
Во вашата проза отсекогаш биле присутни енциклопедии и речници со кои сте растеле. Но во романот, речиси еднакво значење првпат има самата природа. Што успева природата наспроти интелектуалноста да одгатне за светот и за самите нас?
Да, јас сум растен помеѓу тие две фасцинации: онаа со книгите и онаа со природните феномени. Татко ми беше доцент на тогашниот, предвоен Филозофски факултет во Скопје и имаше своја библиотека полна книги кои јас не можев се уште да ги читам, но чие што прелистување оставаше голем впечаток на мене. Дедо ми, пак, имаше лозје на Водно и голем овоштарник во Тафталиџе, и јас од мал бев во постојан допир со дрвјата, плодовите, птиците, инсектите – со цел еден свет кој, исто така, имаше свои тајни и свои привлечности. Мислам дека во моето денешно чувствување на светот тие два вида стекнување искуства се комплементарни.
Кога куќата и градината ги замени градот, дали тогаш заврши детството?
Да, во мојот случај тоа се случи мошне насилно, моравме да го напуштиме Скопје. Од мигот на напуштањето на “куќата и градината„, глетката се промени: завршетокот на моето детство се одигра среде немаштијата, гладта, урнатините од бомардирањата, бесилките по градските плоштади.
Колку овој роман е “потрага по загубеното време„ или можеби поамбициозен потфат да се најде начин како саканото време да се оживее?
Сигурно дека, на еден интимен план, во работата врз романот постоела, како поттик, носталгија по “златниот век“ на детството. Но, сепак, мислам дека на прво место станува збор за одговор на предизвикот да се напише проза во која едно време би било доловено низ книжевна постапка.
Да го загатнеме и самиот наслов на романот: станува збор за едно дете кое обично одбива да јаде и живее на “маџун#. Какво е значењето на маџунот за Вас?
Да, и јас, а и мојот мал јунак-раскажувач, чувствувавме голема привлечност кон тој ориентален специјалитет. За мене, откако детството заврши, зборот “маџун” имаше некаква чудесна, магична моќ. Мислев дека веќе никаде не се произведува таа чудесна црна и густа смеса, полна со мирисите на летото. Но, некаде во седумдесеттите години на минатиот век, одеднаш се појави на пазарот – можеше да се купи, и јас, се разбира, без размислување, купив една тегла. Но, веднаш потоа дојде разочарувањето: тоа беше само некаква водичка направена од печен шеќер. Маџунот од детството останува само како некакво недостижно блаженство. Можеби затоа и го напишав романот под тој наслов: за да го доближам повторно тој неповторлив вкус и до мене, но и до оние кои ќе го прочитаат романот.
Особен печат на целата приказна даваат токму рецептите низ романот, културно наследство од кулинарската семејна традиција коешто го поврзува и семејството и самото дејствие. Која е функцијата на рецептите во романот?
Начините на приготвување храна се дел од културата на една епоха. Рецептите од едно време секогаш го содржат не само вкусот на тоа јадење туку и вкусот на епохата. Инаку, да ви кажам нешто од личното искуство: имаше еден период во мојот живот кога книгите со рецепти беа моја постојана лектира: станува збор за времето на војната (имав осум или девет години) и бев опкружен со глад, немаштија, борба за преживувањење, очајание на работ од егзистенцијата. И јас, во тие услови, ги читав книгите со дамнешните рецепти – тоа беше како некаков сон за изгубениот “златен век#, некаква потврда дека тие некогашни времиња постоеле, и дека е можеби можно да се вратат.
Дали можеби поради вашата склоност кон необичното, загадочното, митското значење и доживување на светот, вклучувајќи го и значењето на храната врз емоциите и карактерот, и во овој роман, преку превезот на интересот за чудесното, хипнотичното, театралното, успевате да пишувате и ангажирано?
Секоја уметност која успева да се докаже како уметност е и ангажирана – во духовното усовршување на човекот, во неговото кревање кон повисоките области на чувствителноста. Ако уметникот настојува по секоја цена да биде “ангажиран#, тој навлегува во многу опасни води и, најчесто, оди кон пропаст. И од историјата на литературата (која сум ја предавал), а и од примерите видени одблиску, сфатив дека кога писателот почнува во своите книги да навлегува во политичките игри, и да се обидува да решава “актуелни проблем#, со неговата литература е свршено. Од времето кога почнав да се интересирам за литературата (а тоа беше време кога зборот “социјалистички реализам# се уште се изговараше со почит) добив одбивност кон ангажирање на писателот во актуелните политички збиднувања. Оттогаш сум убеден дека ако посакате да напишете книга со која ќе го поправите светот на еден конкретен, политички начин – ќе напишете лоша книга. (М.С.Т.)
