Илон Маск, милијардерот, иноватор и основач на компании како Tesla, SpaceX и xAI, се наоѓа во средината на бурен период кој ги комбинира политиката, бизнисот, вештачката интелигенција и социјалните медиуми – со зголемени критики, контроверзии и знаци на затегнати односи со претседателот Доналд Трамп.
Политички ангажман и ДОГЕ
Во 2024 година, Маск беше назначен за специјален советник на неформалниот Оддел за владина ефикасност (DOGE) на американската влада. Неговата цел беше да ја „исчисти бирократијата“ и да ги намали трошоците на федералната влада. За време на нивниот 130-дневен мандат, Маск и DOGE тврдат дека успеале да го намалат буџетскиот дефицит за неверојатни 1 трилион долари и да им заштедат на американските даночни обврзници 130 милијарди долари.
„Ова е револуција. Мислам дека можеби е најголемата револуција во владата од првобитната“, изјави Маск за Фокс њуз.
„На крајот на денот, Америка ќе биде во многу подобра форма. Иднината ќе биде фантастична.
Претседателот Трамп рече дека Маск може да остане „колку што сака“, но исто така нагласи дека Маск има „многубројни компании што треба да ги води“. Се очекува Маск официјално да ја напушти функцијата на крајот на мај. Сепак, како што рече потпретседателот Џеј-Ди Венс, Маск „ќе остане пријател и советник и на претседателот и на мене, дури и откако ќе ја напушти владата“.
Сепак, се верува дека една од причините за заминувањето на Маск е тоа што ДОГЕ доведе до голем број отпуштања во јавниот сектор и предизвика бројни протести.
Трговска војна и конфликт со администрацијата
И покрај неговата блиска врска со Трамп, Маск се судри со клучниот трговски советник Питер Наваро околу политиката на високи царини. Маск во неколку наврати лично се обидуваше да го одврати Трамп од проширување на глобалните царини, но безуспешно. Неговиот обид за дипломатски притисок се совпадна со падот на берзата и грубите зборови упатени кон Наваро, кого го нарече „морон“ и „поглупав од вреќа тули“.
Овие несогласувања дополнително ги продлабочија шпекулациите за јазот меѓу Трамп и Маск, иако и двете страни продолжуваат јавно да тврдат дека остануваат во добри односи.
Спојувањето на xAI и X – опасна консолидација на моќта?
На крајот на март, Маск објави спојување на неговата компанија за вештачка интелигенција xAI со социјалната мрежа X (поранешен Твитер), вредна 33 милијарди долари. Притоа, ги обедини корисничките податоци, алгоритми и канали за дистрибуција под една корпоративна структура. Критичарите тврдат дека ова е опасна консолидација на влијанието, бидејќи корисничките податоци од X може да се користат за обука на вештачка интелигенција – вклучувајќи содржина со говор на омраза и дезинформации.
Експертите предупредуваат дека ова спојување може да овозможи невидено политичко и пазарно влијание, особено ако се комбинира со блиските врски меѓу Маск и Трамп.
„Тој сега ги контролира и платформата и алгоритмите што ќе зборуваат во наше име – тоа е огромна можност за цензура“, рече Јан Пенфрат од Европската мрежа за дигитални права.
Падот на Тесла, протести и безбедносни закани
Од почетокот на вклучувањето на Маск во владата, Tesla забележа значителен пад во продажбата на електрични возила во САД и Европа. Акциите паднаа за повеќе од 42%, а следеа демонстрации, вандализам на продажни места и полначи, па ФБИ формираше специјална единица за истрага на насилството врз Тесла.
Истраги за конфликт на интереси со НАСА
Маск би можел да се соочи и со правни последици поради потенцијален конфликт на интереси. Демократските конгресмени бараат истрага за доделување владини договори во вредност од 38 милијарди долари на SpaceX, во време кога Маск имаше контрола врз федералните трошоци преку DOGE.
„Познатите конфликти на интереси што ги претставува ова партнерство се нелегални и мора веднаш да се решат“, се вели во официјалниот белег до НАСА.
Илон Маск ги балансира улогите на државен реформатор, бизнис магнат и контроверзен политички сојузник. Неговите владини одлуки предизвикаа и пофалби и загриженост, додека во исто време тој гради технолошка империја која потенцијално ги контролира информациите, податоците и инфраструктурата.
Со оглед на зголемената концентрација на моќ, се поставува прашањето: Дали Маск е симбол на идните иновации – или олицетворение на нова форма на техно-политичка доминација?
