Како и многу земји од Западен Балкан, и Македонија се соочува со значителни промени во климата поради екстремните временски услови. Периодите на топлотните бранови се посилни и подолги, дури и екстремни, а, од друга страна, некогаш нормалните дождливи периоди на секои неколку дена сега се пократки, со скромни врнежи, додека обилните дождови сега предизвикуваат штетни поплави.
Ова, меѓу другото, предизвикува младите земјоделци да се откажат од земјоделството и многу млади Македонци бараат можности во странство. Ова беа само дел од пораките што дојдоа од учесниците на работилницата со наслов „Градење климатска отпорност и паметни енергетски системи“, која е организирана од „Екоцивилизација“, а е предводена од д-р Виолета Булц и од невладината организација „Екосвест“, како локален партнер, и која се одржа во Скопје.
Како што беше истакнато на климатската сесија предводена од климатологот Олександра Хераскина, Европа се загрева двојно повеќе од глобалниот пораст, но во свет со пораст на глобалните температури над 1,5 °Ц, луѓето од Западен Балкан мора да бидат подготвени да живеат со клима што е за 3 степени повисока. Извештајот на Светската метеоролошка организација (СМО) потврди дека 2023 година била најтоплата година досега, со просечна глобална температура блиску до површината на 1,45 °Ц над основната прединдустриска линија, потсети Хераскина.
Прикажувајќи ја споредбата помеѓу климатските ризици и ранливоста меѓу Западен Балкан и земјите од ЕУ, Хераскина истакна дека се очекува да се зголемат топлотните бранови низ овој регион, вклучително и Македонија, по интензитетот, времетраењето и фреквенцијата, веројатно за шест до осум пати годишно.
– Од друга страна, климатските промени се двигател за меѓусебно поврзани социјално-економски безбедносни ризици, бидејќи екстремните временски настани и исцрпувањето на подземните води доведуваат до продуктивност на трудот, социјална фрагментација, вода, храна, како и до предизвици за енергетската безбедност, до сиромаштија, која е тесно поврзана со зголемените трошоци за живот и понатаму со политичката нестабилност и со насилните конфликти. Здравјето на човекот е под огромно влијание на сето тоа, па оттука сè повеќе работи поврзани со климатските промени предизвикуваат стрес за менталното здравје – додаде Хераскина.
Основачот на „Екоцивилизација“, д-р Виолета Булц, истакна дека затоа холистичкиот пристап е задолжителен, а климатските промени треба да бидат адресирани во сите можни области, вклучително и енергетскиот сектор, каде што инфраструктурата е особено загрозена.
– Имајќи го предвид и здравјето на луѓето, дрвјата и зелените површини се клучен аспект во урбанистичкото планирање. Треба да се изгради цела инфраструктура, имајќи ги предвид климатските промени – додаде таа.
Но, за да се одговори на сите клучни предизвици што ги носат климатските промени, неопходно е да се стават конкретните проблеми на маса и отворено да се разговара за нив – во дискусијата активно да се вклучат претприемачите, инженерите, медицинските професионалци, политичарите, едукаторите, екологистите, научниците, земјоделците.
Кога ќе добие конкретен проблем, инженерот веднаш ќе започне да го бара решението. Таа ги уверуваше учесниците, како електроинженер по струка, и оттука ги покани да разговараат за болните теми со целосна транспарентност.
– Покрај важноста на идното инфраструктурно планирање, клучно е и за повторно приспособување на постојната инфраструктура – рече Булц, поврзувајќи ги точките помеѓу сите сектори, од инфраструктурата до здравството, бидејќи сè што влијае негативно на нашата благосостојба, почнувајќи од безбедноста на домаќинствата и секојдневниот живот, директно влијае на менталното и на целокупното здравје, што доведува до благосостојба на целата цивилизација.
Северна Македонија историски се потпира на јагленот за производство на електрична енергија, но прави значителни чекори во транзицијата кон обновливите извори на енергија, особено соларната и ветерната енергија.
Владата започна со национална енергетска стратегија за намалување на емисиите на јаглерод и за зголемување на уделот на обновливите извори во енергетската комбинација. Значајните проекти вклучуваат изградба на соларни централи од големи размери, како што е соларната централа „Осломеј“, со моќност од 10 МW, изградена на местото на поранешен рудник за јаглен.
Оваа транзиција не само што ги намалува емисиите на стакленички гасови туку и ја подобрува климатската отпорност преку диверзификација на изворите на енергија. Со намалувањето на зависноста од јаглен, Македонија е помалку ранлива на нарушувањата предизвикани од настаните поврзани со климата, како што се недостигот на вода, што влијае на јагленот и ба хидроцентралите.
Од друга страна, обновливите извори на енергија, особено соларната, се препознаваат како сектор што создава работни места и промовира одржлив економски раст во земјата, па и пошироко во регионот.
(С.Бл.)
