Судејќи по најавата на претседателот на Србија, Александар Вучиќ, САД од Нова година воведуваат санкции против нафтената индустрија на Србија, што може да доведе до значителни економски и политички последици за земјата.
Официјалниот документ се уште не стигнал до српските власти, а според сознанијата на Блиц ниту на адресата на НИС, па може само да се претпоставува што содржи. Станува збор за документ усвоен во средината на ноември, во пресрет на претседателските избори во Америка, и може да и забрани на Србија, поточно на НИС, да увезува нафта бидејќи оваа компанија е во мнозинска руска сопственост.
Едното е укинување на СВИФТ на НИС, односно блокирање на плаќањето на сурова нафта дури и ако успее да ја набави некаде. Другата, можеби посигурна верзија, е забраната за транспорт преку ЈАНАФ, односно хрватскиот гасовод што стигнува до рафинеријата Панчево. Ова доаѓа пред да истече двегодишниот договор склучен со НИС и ЈАНАФ на 31 декември, па логично е да се претпостави дека нема да биде продолжен.
Според тој договор, НИС ги резервирала капацитетите на ЈАНАФ за транспорт на 6,2 милиони тони сурова нафта (плус-минус 10 проценти) по принципот „полно за празно“. Во исто време, најмалку две третини од руската нафта доаѓа од Ирак и Казахстан преку тој гасовод.
По ова сценарио, доколку не и се даде дополнително време на Србија да се снајде во оваа ситуација, проблемот може да има значителни економски последици, бидејќи од јануари НИС може да се потпре само на резервите што ги има и оние што државата Србија ги поседува во своите резерви. Тоа може да го загрози функционирањето на стопанството и затоа Србите итно бараат решение бидејќи во спротивно суровината нема да стигне до рафинеријата Панчево за преработка. Едно од решенијата секако би бил обид да се намали уделот на мнозинскиот сопственик Гаспром нефт и Гаспром, кој сега е 56,15 отсто, на под 50 отсто. Меѓутоа, прашање е дали и под кои услови рускиот партнер ќе се договори.
Самиот претседател Александар Вучиќ се уште не знае во која насока тоа би можело да се движи и колку би ја чинело Србија.
Според податоците од Централниот регистар на хартии од вредност, Гаспром нефт и Гаспром имаат 56,15 отсто сопственост во поранешниот државен гигант, додека 29,87 отсто е во сопственост на Република Србија, а остатокот е во рацете на малите акционери и граѓани. Србија во 2008 година без тендер и продаде 51 отсто од акциите на српската државна нафтена компанија НИС на руската компанија Гаспром нефт за 400 милиони евра како дел од аранжманот за нафта и гас меѓу Србија и Руската Федерација.
Неизвесно е што во овој случај ќе биде со Петрохемија, односно стратешкиот договор што беше потпишан лани. Оваа загуба повторно би можела да падне на грбот на српските даночни обврзници, а во исто време во вода би паднале и планираните инвестиции, пишува Србија данас. Тука е и договорот за гас кој беше вклучен во пакетот во 2008 година при продажбата на НИС, што значи се работи и за судбината на Србијагас. Гаспром е единствениот снабдувач на гас за Србија и мнозински сопственик на двата гасоводи кои доставуваат гас од Русија до домаќинствата и индустријата во Србија.
Српската влада предвиде дека може да се случи таква ситуација, па со Унгарија најави изградба на нов нафтовод меѓу Нови Сад и градот Алџе, преку кој енергијата ќе се испорачува по копно директно од нафтоводот Дружба, најдолг во светот, кој се протега на 4.000 километри меѓу Русија и Германија.
Договорот за нафтоводот беше потпишан на 21 јуни минатата година, а инвестицијата е вредна повеќе од 150 милиони евра. Изградбата треба да трае помеѓу 12 и 24 месеци.
Ситуацијата е крајно комплицирана и во случај да се укине СВИФТ, тогаш НИС, иако би успеал да купи сурова нафта на светскиот пазар, нема да може да плати. Во исто време, оваа опција го наметнува прашањето кој би ѝ продавал црно злато на компанија на која Америка воведе санкции. НИС сè уште има проблеми со некои глобални компании кои не сакаат да работат со компанија која има мнозински руски капитал.
Од НИС за „Блиц Бизнис“ велат дека бизнисот во моментов се одвива без прекин.
– Компанијата останува фокусирана на продолжување на реализацијата на започнатите инвестиции и на зачувување на стабилноста на домашниот пазар на нафтени деривати. Снабдувањето на ланецот на бензински пумпи НИС е редовно, а Рафинеријата за нафта Панчево работи во нормален режим, со доставување на сите потребни нафтени деривати на пазарот. Компанијата НИС продолжува да ја следи моменталната состојба и ги анализира сите можни сценарија и потенцијални последици по работењето на компанијата, а во моментов нема законски ограничувања за активностите на компанијата и нашите партнери – велат од НИС.
