ПОДЕЛБА НА УКРАИНСКИОТ ПЛЕН: Трамп и Путин ја распарчуваат земјата, а американскиот лидер…

Американскиот претседател Доналд Трамп разговараше со својот украински колега Володимир Зеленски, еден ден откако разговараше со рускиот Владимир Путин „за земјиште и електрани“, како дел од мировните преговори за Украина. Зеленски подоцна рече дека разговарал со Трамп за американскиот предлог да ја преземе сопственоста на окупираната нуклеарна централа Запорожје во јужна Украина.

По разговорите меѓу Трамп и Путин, Русија се согласи на прекин на огнот во енергетиката и инфраструктурата. И покрај тоа, нападите продолжија веднаш по нивниот разговор, а откако Русија со над 20 дронови го изврши „најголемиот напад во последните години“ на 20 март, не требаше долго за Киев да возврати – гореше воздухопловната база Енгелс.

Останува да се види колку тоа ќе го оштети новодоговорениот мал прв чекор кон примирје. Сепак, како што јави Би-Би-Си, и покрај нападите, Киев и Москва извршија размена на затвореници во средата, како што беше договорено и оваа недела, при што секоја страна ослободи 175 воени заробеници. Зеленски ја опиша размената како „една од најголемите“ и додаде дека Русите ослободиле уште 22 „тешко ранети“ војници.

Следниот чекор – по нападите врз енергијата и инфраструктурата – треба да биде потенцијален крај на борбите во Црното Море, а потоа да се движи кон целосен прекин на огнот и мировен договор, се вели во соопштението од Белата куќа.

Пред разговорот со Путин, Трамп најави дека разговорот ќе биде за „поделба на одредени средства“ во Украина, како дел од мировните преговори кои ќе вклучуваат „земјиште и електрани“. А во средата имаше „многу добар“ телефонски разговор со Зеленски. Двајцата разговарале еден час (колку долго разговарал Трамп со Путин не е многу јасно – според Белата куќа, час и половина, а според PBS, повеќе од два часа).

„На добар пат сме“, напиша Трамп на својата мрежа „Истина“.

Зеленски беше позитивен по повикот. Тој рече дека „не чувствува притисок“ од Трамп и дека верува оти „оваа година може да се постигне траен мир“ под водство на американскиот претседател.

– Тоа беше плоден разговор, можеби најплоден што го имавме. Расположението беше позитивно – рече тој.

Се разговарало и за можната американска сопственост на украинските нуклеарни централи, како што соопшти Белата куќа, иако Зеленски подоцна изјави дека станува збор само за окупираната централа Запорожје. Украина има четири нуклеарни централи со 15 реактори, лоцирани во Волинија и на југот на земјата.

– Разговаравме само за една нуклеарна централа, која е под руска окупација – рече тој.

Како што пишува Би-Би-Си, ваквиот тон на повикот изгледа спротивно на посетата на Зеленски на Белата куќа на крајот на февруари, кога пред камерите имаше жестока расправија меѓу него и Трамп. Во средата беше првпат двајцата да разговараат по тој состанок во Белата куќа, иако нивните тимови се состанаа после тоа во Саудиска Арабија, кога Украина се согласи на предложеното 30-дневно примирје. Се очекува во наредните денови техничките тимови на Украина и САД да се сретнат во Саудиска Арабија за понатамошни преговори.

Трамп рече дека голем дел од разговорите со Зеленски се засновале на претходниот разговор со Путин „да се усогласат и Русија и Украина во однос на нивните барања и потреби“.

Неговиот државен секретар Марко Рубио подоцна даде повеќе детали. Тој изјави дека Трамп и Зеленски разговарале за „снабдувањето со електрична енергија на Украина и нуклеарните централи“ и дека Трамп рекол дека „САД може да бидат многу корисни во управувањето со тие капацитети со својата експертиза“.

„Американската сопственост на тие објекти би била најдобра заштита за таа инфраструктура и поддршка за украинската енергетска инфраструктура“, се вели во соопштението на Рубио.

Судбината на окупираната електрана во Запорожје, најголемата нуклеарна централа во Европа, предизвикува загриженост откако беше окупирана од руските сили во март 2022 година. Меѓународната агенција за атомска енергија (МААЕ) постојано предупредуваше на безбедносни закани за електраната, лоцирана во градот Енергодар во областа Запорожје.

Нејзината позиција на реката Днепар е веднаш на линијата на фронтот на страната на Запорожје под контрола на Русија.

Пред војната, електраната Запорожје со своите шест реактори и обезбедуваше на Украина околу 20 отсто од енергијата. Но, сега е офлајн и претрпе одредена штета од нападот. Сите шест реактори се затворени и постои загриженост за тековното одржување на постројката бидејќи експлозиите продолжуваат да влијаат на животната средина, тврди тимот на МААЕ.

Украинските власти претходно ја обвинија Русија дека ги загрозува централата и околните жители, додека Москва ја префрли вината на Украина за поттикнување на нападот врз објектот. Киев, исто така, претходно изрази загриженост дека Русија може да се обиде да ја поврзе централата со својата електрична мрежа.

Зеленски на крајот на минатата недела изјави дека електраната е „проблем за Русите“, пренесе Си-Ен-Ен.

– Нејзиното постоење е невозможно без Украина. Потребни ни се пари и експерти за да ја вратиме. И времето, исто така, ќе потрае неколку години. Тоа е проблем и за нас бидејќи е наша централа. Изгубени пари, изгубени можности – рече тој.

– Сигурен сум дека тие (Русите) ќе дадат политички, јавни изјави дека електраната наскоро ќе профункционира и дека ќе ги снабдува со електрична енергија териториите под нивна контрола. Тоа нема да се случи брзо – рече Зеленски и додаде дека „МААЕ ќе биде под постојан политички притисок, бидејќи МААЕ не може да им го дозволи тоа“.

Регионот Запорожје, каде што се наоѓа најголемата нуклеарна централа во Европа, е еден од четирите што Русија незаконски ги анектираше во септември 2022 година – тука се и Доњецк, Луганск и Керсон. Овие територии – кои не се целосно под руска контрола – беа анектирани по референдумот, чии резултати беа отфрлени од Украина и западните земји. Русија претходно го анектираше Крим во 2014 година.

Според Си-Ен-Ен, Путин продолжува да поставува максималистички барања за контрола на сите тие области, иако Украина сè уште има значителни територии во Доњецк, Керсон и Запорожје. Кремљ минатиот месец соопшти дека четирите припоени области се „интегрален дел од Русија“ и дека „не се предмет на преговори“.

Иако изгледа дека сите некако се согласуваат за електраните, „земјата“ сигурно ќе биде камен на сопнување. Американските власти велат дека Украина најверојатно ќе мора да отстапи територии за да стави крај на војната, што Путин го постави како услов за прекин на огнот. Но, тоа долго време беше неприфатливо за Зеленски, а некои европски лидери изразија загриженост дека тоа би изгледало како награда за Путин за започнувањето на инвазијата.