Откако молскавично брзо напредувањето го зафати Дамаск и го принуди сирискиот моќник Башар ал-Асад да побегне, светот се труди да ги разбере најновите случувања на Блискиот Исток и неговите последици. Бриселски Политико во својата анализа ги истакна потенцијалните победници и губитници од падот на Асад.
Победници
Сирија (можеби)
Сирискиот народ издржа 13-годишна, повеќеслојна граѓанска војна и речиси половина век брутално владеење на семејството Асад, кое користеше цензура, државен терор, масовни депортации, хемиска војна и масакри за да ја одржи власта. Војната ги однесе животите на меѓу 470.000 и 600.000 луѓе, што ја прави вториот најсмртоносен конфликт во 21 век по Втората војна во Конго. Повеќе од 13 милиони Сиријци се насилно раселени поради конфликтот – 6,2 милиони од нив побегнале во странство.
Дали обичните Сиријци ќе бидат победници зависи од тоа што ќе се случи следно во земјата и дали Сирија може да избегне повеќе насилство и да се развива мирно. Некои стравуваат дека ќе има вакуум на власта и ќе се судрат различните политички фракции и религиозни групи во земјата.
Хајат Тахрир ал-Шам (ХТС), главната бунтовничка фракција, чиј лидер Абу Мохамед ал-Џолани се отцепи од Ал Каеда, направи многу за да ја трансформира својата група, од околу 30.000 борци, во националистичка сила и усвои помирувачки тон кон верските малцинства во Сирија.
Во енклавата Идлиб со која ХТС управува од 2016 година, групата го омекна својот став кон христијанското и друзското малцинство. Кога го зазеде Алепо, Ал Јолани им вети на христијаните дека ќе бидат безбедни, а црквите во градот може да функционираат непречено. Прашањето е дали Ал Џолани и ХТС навистина ги оставија зад себе своите екстремистички корени. Ал Јолани во петокот рече дека групата еволуирала и дека обновата на Сирија сега е приоритет.
„Хајат Тахрир ал-Шам е само еден дел од овој дијалог и тој може да се распадне во секое време“. Тоа не е цел сама по себе, туку средство за цел: спротивставување на овој режим“, изјави тој за Си-Ен-Ен.
Турција
Реџеп Таип Ердоган и Башар Асад некогаш беа пријатели, но турскиот лидер го поддржа бунтот кога избувна пред речиси 14 години – најмногу поради тоа што турскиот геополитички ривал Иран го поддржуваше сирискиот режим.
Турција беше клучен покровител на вооружените исламистички опозициски групи во Сирија. И како што се одвиваше војната, и умерените и посекуларните продемократски бунтовнички фракции паднаа на страна или беа совладани од нивните построги и подисциплинирани исламистички ривали, раката на Анкара стануваше посилна, анализира бриселски Политико.
Падот на Асад сега веројатно ќе му помогне на Ердоган да ја унапреди својата геополитичка агенда, нудејќи му можност да постигне неколку стратешки цели, вклучително и задржување на курдските сепаратисти во североисточна Сирија кои имаат блиски врски со турските курдски сепаратисти.
BREAKING — Erdogan says Assad regime couldn’t understand the value of Turkey’s invitation for talks
“Turkey is standing in the right side of the history”
— Ragıp Soylu (@ragipsoylu) December 7, 2024
„Огромна победа за Турција – генијален потег на Ердоган“, напиша Тимоти Еш, економист и коментатор, во објавата на X.
Израел
Иран брзо го обвини Израел за инженеринг за соборување на Асад. Кога бунтовниците го зазедоа Алепо, иранскиот министер за надворешни работи Абас Арагчи рече дека тоа е „заговор на израелскиот режим за дестабилизација на регионот“. Сепак, нема докази за директна израелска воена помош. Понатаму, таквата помош нема да биде потребна со оглед на покровителството на Турција врз бунтовниците.
Сепак, израелскиот лидер Бенјамин Нетанјаху изрази длабоко сочувство за соборувањето на Асад, велејќи дека падот на сирискиот лидер е „директен резултат на нашата насилна акција против Хезболах и Иран, главните поддржувачи на Асад. Започна верижна реакција на сите оние кои сакаат да се ослободат од оваа тиранија и нејзиното угнетување“.
Тој им нареди на израелските војници да ги преземат позициите на сириската армија во тампон зоната меѓу Израел и Сирија на Голанската висорамнина, за „да се осигураат дека нема непријателска сила да биде инсталирана веднаш долж границата со Израел“ и „да бидат подготвени за каков било хаос што може да избие во Сирија“.
Соборувањето на Асад очигледно е од корист за Израел. Тоа означува дополнително слабеење на регионалната моќ на Иран и отстранува важен член на таканаречената оска на отпор на Техеран. Без Асад и пријателски режим во Сирија, Иран нема да има копнени патишта за снабдување на својот партнер Хезболах за да и помогне на групата во војната со Израел, што го прави милитантното либанско шиитско движење уште еден јасен губитник од падот на Асад. Тоа може да го направи и Либан победник, ако земјата успее да избега од Хезболах и да стане понормална земја.
Рагид ал Татари
Најдолго држениот затвореник во Сирија беше ослободен во неделата по 43 години затвор, откако беше затворен во 1981 година за време на владеењето на Хафез Асад. Поранешниот воен пилот беше ослободен на 8 декември заедно со илјадници други затвореници. Тој одби да го бомбардира сопствениот народ во Хама во 1982 година.
Ragheed Ahmed Al-Tatari, was a Syrian pilot who refused to bomb his people in Hama in 1982.
Yesterday, he was released after being arrested at the age of 27… 42 years after the horrific Hama massacre where 40,000 Syrians were killed by Hafez Al Assad, father of Bashar Al Assad. https://t.co/H44jsyLxPj pic.twitter.com/mLMTAgsv92— Rula Jebreal (@rulajebreal) December 9, 2024
Губитници
Сириските Курди
Башар Асад во голема мера ги остави сириските Курди сами да се снаоѓаат во североисточна Сирија, каде што уживаат полуавтономија. Сомнително е дали новиот режим во Дамаск, доколку во него доминираат исламистите, ќе им даде ист простор за маневрирање на Курдите, особено што тие ќе му должат на Ердоган.
Во голема мера зависи, се разбира, од тоа како Сирија ќе се развива политички. Но, офанзивата на сириските бунтовници, исто така, забележа територијални придобивки од исламистите поддржани од Турција против курдската милитантна група ИПГ, поддржана од САД, која изгуби контрола врз некои градови и села во источен Алепо.
Сириските Курди тешко дека ќе бидат смирени со објавата на Доналд Трамп на социјалните мрежи во неделата дека Сирија е во хаос. „САД не треба да имаат ништо врска со тоа. Ова не е наша борба. Нека играат. Не се вклучувајте!, стои во постот.
За време на неговиот прв мандат како претседател на САД, Трамп сакаше да ги повлече сите трупи на американските специјални сили од североисточна Сирија, каде што заедно со Курдите се борат против џихадистите од Исламската држава. Пентагон го убеди да задржи некои распоредени во областа, а според проценките, има уште 900 во земјата.
На почетокот на овој месец, сојузникот на Трамп, избраник во кабинетот Роберт Ф.Кенеди Џуниор откри дека Трамп сака да ги извлече сите амреикански војници, поради страв дека може да станат „топовско месо“ во било какви судири меѓу Турција и кудските борци.
Сириски алавити
Алавитите сочинуваат околу 12 отсто од населението во Сирија и долго време стравуваат дека ќе страдаат доколку Башар ал Асад, кој е од нивната вера, биде соборен. Тие се гранка на шиитскиот ислам, тие беа столбот на режимот на Асад и иако беа малцинство, тие ги заземаа највисоките позиции во владата, армијата и разузнавачките служби.
За време на раните години на бунтот, тие ја формираа Шабиха, лабаво организирана про-Асад милиција која се сметаше за одговорна за масакри и систематско силување. Дури и ако ХТС се обиде да избегне да биде мета, ќе посто жед за одмазда, пишува Политико.
Русија, Иран и Хезболах
Падот на Башар ал Асад драматично ја ослабна позицијата на Русија на Блискиот Исток, како и позицијата на Иран. Заедно, Москва и Техеран го спасија сирискиот режим од колапс во 2015 година, кога се чинеше дека Асад блиску ќе биде соборен.
Шиитските милиции предводени од Иран, заедно со немилосрдната воена воздушна кампања на Русија, му помогнаа на сирискиот автократ да го врати Алепо од бунтовниците кои четири години контролираа околу половина град.
Москва го притиска Асад да се помири со Ердоган и да најде политички решенија за ставање крај на граѓанската војна. Ако тоа се случи, тоа несомнено ќе ја отвори Сирија за профитабилна трговија за руските компании и веројатно ќе ја осигура безбедноста на стратешките воздушни и поморски бази на Москва во Сирија.
Во текот на летото, Кремљ постојано се обидуваше да организира состаноци лице в лице меѓу сирискиот и турскиот лидер.
На меѓународната конференција во Доха изминатиот викенд, рускиот министер за надворешни работи Сергеј Лавров налутено рече: „Неприфатливо е да се дозволи терористичка група да ја преземе контролата врз Сирија“.
Сепак, Москва направи малку за да го спречи падот на Асад и се чинеше дека ги мие рацете од режимот. Руските воздушни напади за поддршка на Асад од почетокот на офанзивата на бунтовниците на 27 ноември беа минимални, без сомнение во голема мера затоа што Владимир Путин мораше да се фокусира на Украина.
„Хезболах беше десеткуван од војната со Израел, Иран е исто така многу послаб како резултат на тоа, додека Русија пресели многу од своите сили во Украина. Ниту еден сојузник не можеше да испрати блиску до нивото на поддршка што Асад ја добиваше во минатото, ослабувајќи ги неговите сили“, рече Кристофер Филипс од британскиот Чатам хаус.
Трамп ја истакна и слабоста на Русија.
„Русија, бидејќи е толку поврзана со Украина и со загубата на преку 600.000 војници, се чини дека не може да го запре овој буквално марш низ Сирија, земја што ја штитат со години“, напиша тој на својата платформа „Truth Social“.
Извор: Политико
