Колкави штети ќе има Македонија од царините на Трамп?

Американскиот претседател Доналд Трамп воведе основна царина од 10 отсто за целиот увоз во САД и ја започна трговската војна со светот. Покрај основната царина, Трамп воведе и дополнителни царини за 60 држави, вклучително и за Македонија од 33 отсто. Србија е погодена со највисока стапка од 37 отсто, Босна и Херцеговина со 35 отсто, додека за Црна Гора и за Косово од 10 отсто.

Царините на Трамп предизвикаа остри реакции од светските и европските лидери, а загриженост изразија и економистите и аналитичарите од државата. Тие не гледаат логика зошто американскиот претседател воведува царини кон Македонија со оглед на фактот дека нашата држава, не е меѓу најголемите трговски партнери на САД. Но, сметаат дека ќе се соочиме со индиректни последици поради намалена побарувачка на производи од ЕУ за кои локално се произведуваат компоненти. Иако не е конкретно познато за што точно ќе се однесуваат царините, се очекува оваа одлука да ја стресе целата светска економија. Цените на акциите на европските и светските берзи веќе паднаа, а целта на воведувањето на царините како што изјави Трамп е да се заштитат американските работници и бизниси.

-Ова е денот кога повторно ќе ја збогатиме Америка – затоа велам дека 2 април 2025 година е Ден на ослободувањето. Работниците, земјоделците и занаетчиите страдаа од рацете на странските мршојадци кои нè експлоатираа и крадеа од нас. Од нашите даночни обврзници се крадеше повеќе од 50 години, а тоа нема да се случи повторно. Ова е еден од најважните моменти во американската историја. Предолго гледавме како другите се збогатуваат на наша сметка, изјави Трамп и додаде дека царините се одговор на тоа што американската економија долго време е жртва на странско влијание и практики.

Царините ќе предизвика поскапување на производите во Америка, не во Македонија

Македонските економски експерти не гледаат логика во воведување на американски царини за Македонија од 33 отсто, поради фактот што нашата држава не е голем извозник во САД. Но, сметаат дека царините ќе ги сменат светските трговски текови и ќе влијаат на целокупната светска трговија, а со тоа и на македонската економија.

Виктор Мизо, генерален менаџер на „Костал Македонија“ ДОО Охрид, како и претседател на Советот за странски инвеститори и на Асоцијацијата на странски компании со технолошко напредно производство и покрај тоа што ние не извезуваме многу во САД, но ќе имаме индиректни последици врз нашата економија.

-Администрацијата на претседателот Трамп воведе универзална царина за сите држави од 10 отсто, а дополнителни царини и за сите држави посебно, при што не е исклучена и Македонија. Царината од 33 отсто за Македонија е според нивна анализа и за тоа е посоодветно да се побара објаснување од нивната амбасада. Ние како држава не извезуваме многу во САД, но ќе се соочиме со индиректни последици поради намалена побарувачка на производи од ЕУ за кои локално се произведуваат компоненти. Царините беа дел од изборната програма на Трамп и целта е да се намали буџетскиот дефицит, да се креираат поголеми буџетски приходи, фер трговски односи од американска перспектива и да се заштити американското производство, односно да се наметне производство на американска територија за локалниот пазар, изјави Мизо за весникот ВЕЧЕР.

Според економскиот аналитичар Бранимир Јовановиќ, од Виенскиот институт за меѓународни економски студии, првичните проценки на институтот укажуваат дека растот дефинитивно ќе забави, за околу 0,4 проценти поени – ако пред ова сме очекувале БДП да порасне за 2,8 отсто, сега очекуваме да порасне за 2,4 отсто. Ова е далеку од трагедија, но треба да се има предвид дека е ова само почетокот, и работите можат да станат доста полоши.

-Начинот на кој се пресметани овие стапки покрена лавина реакции кај економистите, па дури и исмејувања, затоа што никој досега не утврдувал царини на ваков начин. Стапките се утврдени како дефицитот кој Америка го има со една земја, поделено со вкупниот увоз од таа земја, па една половина од тоа. Бидејќи Македонија повеќе извезува во Америка отколку што увезува од таму, стапката е релативно висока. Ова ќе предизвика поскапување во Америка, не во Македонија, бидејќи овие царини се однесуваат на производи што се продаваат таму. Македонија ќе биде погодена од намалениот извоз, ама не во Америка, затоа што Америка апсорбира само 1 отсто од нашиот извоз, туку во ЕУ, каде оди 80 отсто од македонскиот извоз. Поради царините кои Трамп ги наметна на ЕУ, ќе се намали европскиот извоз таму, па бидејќи голем дел од европските производи вклучуваат инпути произведени во Македонија на пример, автомобилски делови, ќе се намали и нашиот извоз во ЕУ, изјави за весникот ВЕЧЕР Јовановиќ.

Ова е далеку од трагедија, но треба да се има предвид дека е ова само почетокот, и работите можат да станат доста полоши.

-Компаниите реално и немаат многу простор за делување. Можат да пробаат да се свртат кон други пазари, ама тоа не е лесно на краток рок. Можат да пробаат и да намалат трошоци, да зголемат ефикасност, да воведат иновации. Ама и тоа бара време, а и не го адресира проблемот на намалена побарувачка. Владата треба да интервенира во вакви ситуации, и она што треба да го прави сега, според макроекономската теорија, е да се сврти кон другите извори на растот. Конкретно, треба да се зголемат јавните вложувања во инфраструктура, да се стимулира домашна потрошувачка, преку повисоки плати и да се поттикнат домашни инвестиции и иновации, преку поддршка на домашните фирми. Но, за жал, во моментов гледаме многу малку од ова. Државните капитални инвестиции во првите 3 месеци од оваа година се само 70 милиони евра – само една третина од она што требаше да се реализира во овој период. Кај платите, Владата упорно одбива да ги зголеми, па дури и влегува во војна со синдикатите, од целосно нерационални причини. Што се однесува до поддршката на приватните фирми, оние 250 милиони евра од унгарскиот заем кои требаше да завршат кај фирмите, нигде не ги гледаме, појасни Јовановиќ.

Според економскиот аналитичар Синиша Пекевски македонските компании треба да изнајдат нови пазари за да ја заштитат конкурентноста на своите производи.

-Реално при презентирање на царините Трамп не ја презентира и методологијата зошто и врз која основа се стигнале до тие бројки. Верувам дека овие царини не се долгорочни и неговиот стил е таков, импулсивен и насочен кон добивање на поволности за економијата на САД веднаш. Македонските компании треба да се работат да изнајдат нови пазари за своите производи, да креираат додатни вредности за своите производи затоа што населението континуирано расте и потребите се зголемуваат. Ако еден пазар се затвори, треба да се најде друг пазар. Работење врз пазарни принципи и инвестирање во иновации е единствениот начин за заштита и конкурентност на производите, изјави Пекевски за весникот ВЕЧЕР.

Најмногу ќе страдаат автомобилската и преработувачката индустрија кои се најповрзани со ЕУ

Претседателот на Советот на Град Скопје и поранешен министер за финансии, универзитетскиот професор Трајко Славески смета дека иако градиме добри односи со САД, овде нема сентимент.

– Ако некој забележува дека ние градиме добри односи и стратешки партнери, гледаме дека и многу поважни стратешки партнери како ЕУ се повеќе погодени од Македонија. Македонија учествува со многу мал процент во увозот, а како трговски партнер, САД се на 24 место на листата на наши трговски партнери, изјави Славески.

Според него има разлика во податоците – САД во табелата имаат наведено дека со нас имаат дефицит од 112 милиони долари, а ние кажуваме дека немаме дефицит и сега малку, како што вели, тоа е чудно.

-Треба да стравуваме од индиректните посредни ефекти особено заради нашата поврзаност со автомобилската индустрија и преработувачката индустрија со земјите од ЕУ кои се наши најголеми трговски партнери. Ако тие се погодени со царините, тоа не може да нема одраз на македонската економија. Следува еден период на нестабилност, а бизнисмените знаат дека најголемиот непријател  за бизнисот е непредвидливоста и нестабилноста која што еве веќе влегува. Владата мора веднаш да направи анализа. САД рекоа дека оставаат простор за разговори со земјите кои нема да ги зголемат царините кон нив. Тоа треба да го направи нашата Владата и да ги намали царините со цел да ги одоброволиме САД и тие да ги намалат за нашите производи, вели Славески.

Екатерина Бошевска, директор на ЕОС Матрикс и претседател на Европската бизнис-асоцијација, смета дека треба да ги истакнеме нашите предности што можеме да понудиме за нашите партнери во ЕУ и да работиме на внатрешно реорганизирање на даночните политики.

-Треба да станеме поинтересни за странските партнери, затоа што наша цел е задржување на постојните и привлекување на нови странски инвеститори, смета Бошевска.

И за Никица Мојсоска – Блажевски извршен директор на Македонија 2025 воведената висока царинска тарифа од САД за нашите производ е неочекувана.

-Пресметката е базирана на дефицитот на САД во надворешно трговската размена на со една земја. Македонија има дефицит во трговската размена со САД, извозот е околу 110 милиони евра, а увозот е 180 милиони евра. Ова ќе влијае на одредени компании, тоа во моментот би го намалило доаѓањето на странски инвеститори, но поголем ќе биде индиректниот ефект којшто нашите компании го имаат преку извоз на одредени производи кон ЕУ и потоа извозот на ЕУ кон САД.  Особено ќе биде погодена дијаспората, која се повеќе отвора свои капацитети во Македонија и сервисираат компании од Америка. Не може да се очекува на краток рок преселба на странски компании во зоните во Косови или Албанија каде што царинските стапки што ги наметнаа САД се 10 проценти. Тие компании тука вложиле капитал и работат, изјави Мојсоска-Блажевски.

Ангеловска-Бежоска: Трговските препреки може да се одразат на економиите во регионот

Според процените на Европската централна банка (ЕЦБ), воведувањето на царини од САД од 25 отсто на увозот од Европа, би се намалил растот на европската економија за околу 0,3 до 0,5 п.п. на краток рок. Од Банката сметаат дека доколку ЕУ исто така воведе царини, инфлацијата во еврозоната би се зголемила за околу 0,5 п.п.

Со оглед на високиот степен на трговија со ЕУ, можни се преносни ефекти и во регионот на Централна и Југоисточна Европа, каде припаѓа и Македонија.

– Сѐ поголемиот број трговски препреки може да се одразат врз светските економски текови, како и врз економиите во регионот на Централна и Југоисточна Европа, како економии со висок степен на интегрираност во светската трговија. За намалување на овие ризици, од особена важност е водењето претпазливи макроекономски политики и засилувањето на структурните реформи со кои економиите од регионот би ја зголемиле својата отпорност на надворешните шокови и би ја забрзале доходовната конвергенција – смета гувернерката на Народната банка, Анета Ангеловска-Бежоска.

(А.С.)