Претседателот на Украина, Володимир Зеленски, појасни дека Украина не се стреми кон нуклеарно оружје, но нагласи дека заради безбедноста од руската агресија, неопходно е таа земја да стане членка на НАТО.
Покрај влез во НАТО, единствената опција за Украина би биле нуклеарните бомби, рече Володимир Зеленски во четвртокот за време на говорот во Советот на Европа, додека разговараше за тоа што треба да се направи за да се заштити оваа источноевропска земја, која сè уште се брани од инвазијата на Москва.
„Кој се откажа од нуклеарното оружје? Сите?… Украина. Кој се бори денес? Украина“, рече Зеленски во говорот.
Очекувано оваа изјава предизвика бурни реакции.
Подоцна истиот ден, на состанокот со шефот на НАТО, Марк Руте, Зеленски појасни дека Украина никогаш не размислувала за подготовка за производство на нуклеарно оружје или за изградба на нуклеарна бомба.
„Ние не градиме нуклеарно оружје. Сакав да кажам дека денес нема посилна безбедносна гаранција за нас од членството во НАТО“, објасни тој.
Украинското Министерство за надворешни работи дури издаде соопштение во кое се вели дека Киев не планира да развива оружје за масовно уништување и останува посветен на неширење на нуклеарното оружје.
„Украина е убедена дека НПТ (Договорот за неширење на нуклеарно оружје) останува основата на глобалната меѓународна безбедносна архитектура“, се вели во соопштението на Министерството.
Во соопштението се нагласува дека „и покрај континуираната руска агресија, Украина продолжува да ги почитува одредбите од НПТ и останува одговорен учесник во меѓународниот режим за неширење на оружјето“.
Зеленски потоа мораше дополнително да објасни дека сака да ја истакне тежината на ситуацијата во Киев со вперување на прстот кон Меморандумот од Будимпешта од 1994 година, во кој Украина се откажа од својот нуклеарен арсенал во замена за безбедносни гаранции од големите нуклеарни сили, вклучително и Велика Британија. САД и Русија.
„Која од овие големи нуклеарни сили е под закана? Сите? Не. (само) Украина“, рече Зеленски на состанокот на Европскиот совет во четвртокот во Брисел.
И покрај ветувањата за почитување и заштита на територијалниот интегритет на Украина, Москва двапати го наруши суверенитетот на Украина во изминатата деценија, „не оставајќи ја Украина без друг избор освен да се залага за членство во НАТО за нејзината безбедност“, рече тој.
Што е Меморандумот од Будимпешта и што направи тој за Украина?
Во декември 1994 година, лидерите на Соединетите Држави, Велика Британија и Русија се состанаа во Будимпешта за да обезбедат безбедносни граници на Украина, во замена за потпишување на Договорот за неширење на нуклеарното оружје (НПТ).
Украина се согласи да се откаже од својот нуклеарен арсенал – трет по големина во светот – наследен од Советскиот Сојуз и да пренесе околу 1.900 нуклеарни боеви глави во Русија за демонтирање.
Дваесет години подоцна, во 2014 година, Русија за прв пат ја нападна Украина, илегално го анектираше Крим и окупираше големи територии на истокот на земјата.
Од распадот на Советскиот Сојуз, Русија продолжи да го развива и модернизира својот нуклеарен арсенал. Во септември, Москва се обиде да ја тестира својата најнова интерконтинентална балистичка ракета, RS-28 Sarmat, позната и како Сатана II, која руските власти ја прогласија за „најсмртоносно“ нуклеарно оружје во светот.
Како и многу други од „семејството“ на советските интерконтинентални балистички ракети, првично беше развиен во Пивденмаш, украинскиот државен производител на воздухопловство во Днипро.
Бројни системи за контрола на овие проектили беа дизајнирани од поранешната компанија Електроприбор, инженерско биро во Харков. Од почетокот на инвазијата во 2022 година, Русија редовно ги напаѓа Днипро и Харков токму со нивните проектили.
Коментирајќи ја изјавата на Зеленски, рускиот претседател Владимир Путин во петокот рече дека Москва нема да дозволи Украина да се здобие со нуклеарно оружје и дека секој обид на Украина во таа насока не може да се сокрие и ќе предизвика соодветен руски одговор.
„Русија нема да го дозволи тоа, без разлика на се“, им рече Путин на новинарите.
Шефот на Кабинетот на претседателот на Украина, Андриј Јермак, во петокот рече дека одлуката на Украина да се откаже од нуклеарното оружје во 1994 година е нејзина сопствена одлука и нагласи дека изјавата на Зеленски била погрешно разбрана.
Јермак рече дека Украина сака безбедносни гаранции, а не нуклеарно оружје.
„Сакаме да го добиеме она на што ни следува“, рече тој, повикувајќи се на Меморандумот од Будимпешта.
Тој нагласи дека исходот од меморандумот е неправеден за Украина, но увери дека Киев нема да возврати на истиот нефер и нечесен начин.
