Човекот кој стои зад Маск, од кого се плаши цела Америка, има само 25 години: Кој е Марко Елез?

Соединетите Американски Држави беа потресени од контроверзии во последниве денови во врска со Одделот за владина ефикасност (DOGE), советодавно тело предводено од Илон Маск, чија цел е намалување на федералните трошоци, кои добија пристап до чувствителните податоци на американското Министерство за финансии. DOGE сега има пристап до платните системи на корисниците на социјално осигурување и Medicare, што покренува многу прашања за безбедноста и законитоста на таквиот потег.

Овој потег му дава на тимот на Маск надзор над платните системи на американската влада, потег без преседан во историјата на федералното финансиско управување. Посебна прашина крена фактот што Маск му дал неограничен пристап до сите тие податоци на неговиот близок соработник – Марко Елез.

Тој преку ноќ стана предмет на интерес на американската јавност поради многу малите информации што можат да се најдат за него, но и поради фактот што има само 25 години, а доби директен пристап до најчувствителните платежни системи на американската влада.

Кој е Марко Елез?

Според информациите до кои дојде Wired, по дипломирањето на Универзитетот Рутгерс во 2021 година, Елез работел како инженер во SpaceX и X (поранешен Twitter). Во SpaceX, тој работеше на телеметрија на возила, софтвер за вселенски летала и сателитски системи. После тоа, тој работел на развој на вештачка интелигенција за пребарување на социјалната мрежа X. Според јавно достапните податоци, тој бил особено заинтересиран за дистрибуирани системи, системи за препораки и машинско учење.

Информациите за Елез е исклучително тешко да се најдат, а за неговата тајност доволно говори и фактот што на новото работно место им се претставил на колегите само со своето име, поради што многумина се сомневаа дека станува збор за псевдоним. Дури по објавувањето на написот во Wired, јавноста го дозна неговото целосно име.

Во меѓувреме, Елез го избриша својот профил на Линкедин, а неговиот профил на Х е неактивен. Без разлика, протекоа информации за него, а познато е дека тој добил диплома по компјутерски науки од Рутгерс, а пред тоа го посетувал средното училиште Монтгомери, во градот Скилман, Њу Џерси. Таму беше активен член на училишната фудбалска екипа, со која го освои конференциското првенство во 2016 година и беше вклучен во најдобриот тим.

Исто така, се наведува дека бил одличен ученик и дека е номиниран за наградата за режисер поради неговите достигнувања.

Пред да замине да работи за Маск, Елез интернирал во Амазон како софтверски инженер, а исто така бил ко-основач на Unimetrics, компанија чија цел била да ги поврзе средношколците со студенти, кои би ги советувале за нивниот избор.

Она што е интересно е што неговиот брат Стефан, кој заедно со него бил во средношколскиот фудбалски тим, а подоцна дипломирал на Принстон, во меѓувреме го избришал и својот профил на LinkedIn.

Што прави Елез?

Според извештајот на Wired, на Елез му биле дадени административни овластувања над два клучни трезорски системи: Системот за автоматизација на плаќањата и безбеден систем за плаќање на Канцеларијата за фискални услуги.

Посебно загрижува тоа што неговите моќи надминуваат само читање податоци, а изворите тврдат дека Elez има способност да пишува и менува код, да се движи низ целиот датотечен систем, да ги менува корисничките дозволи и да брише или менува критични датотеки.

Како што пишува познатиот американски новинар Џош Маршал на својот портал Talking Points Memo, програмерите кои до пред една недела ја одржуваа системската шифра се во паника, затоа што сите промени што ги прави Елез во кодот наводно се пуштаат веднаш, без тестирање. А со оглед на тоа што Маршал наведува дека Елез добил пристап до системот само пред нешто помалку од една недела, ваквиот начин на работа е крајно проблематичен кога се знае колку се чувствителни податоците.

Во текстот понатаму се наведува дека целта на овие измени е да се создадат нови начини за блокирање на одредени плаќања, а притоа да се постигне намалена видливост на тоа блокирање на трансакциите. Наводно, програмерите сепак успеале малку да го „зауздаат“ Елез, успешно убедувајќи го прво да покрие мал дел од целиот систем со новата шифра, со оглед на тоа што не спроведува тестирање на кодови, за евентуалните негативни последици да бидат што помали.

Она што е особено загрижувачко во целата приказна е што Елез си ги чува сите детали за тоа што го прави и не ги споделува со никој од тимот за развој и инженерите кои го одржуваат системот, а миграцијата на податоците наводно е планирана за претстојниот викенд, поради што сите се плашат дека системот ќе падне.

Реакции во јавноста

Имено, овие системи ги контролираат плаќањата кои сочинуваат повеќе од една петтина од американската економија, вклучувајќи поврат на даноци, бенефиции за социјално осигурување, пензии за ветерани и исплати на државни изведувачи. Демократскиот сенатор изрази загриженост дека DOGE може да престане да финансира одредени програми или агенции, додека сенаторот Чак Шумер предупреди на можноста за прекин на финансирањето за истражување на ракот, банките за храна, училишните оброци и помошта за ветераните.

Ситуацијата веќе доведе до оставка на вршителот на должноста министер за финансии Дејвид Лебрик по судирите со помошниците на Маск. Три сојузни синдикати на вработени поднесоа тужба против администрацијата за да го блокираат пристапот на DOGE до доверливите податоци на Министерството за финансии.

Претседателот Трамп се обиде да ја смири ситуацијата со изјавата дека Маск имал пристап само да го идентификува персоналот со слаби перформанси, со претходно одобрение од администрацијата. Сепак, експертите предупредуваат дека ова е првпат во историјата на приватни лица да им се даде толку широк пристап до чувствителните владини системи.

Оправдувањето на Маск за ваквите потези лежи во неговите тврдења дека државните институции одобриле исплати дури и на познати измамници и терористички групи, иако тој не дал докази за тоа. Заедно со преземањето на Министерството за финансии, тимот на Маск ја презеде контролата и врз безбедносните системи на Агенцијата на САД за меѓународен развој (УСАИД).

Целата ситуација покренува сериозни прашања за безбедноста на личните податоци на американските граѓани и интегритетот на федералниот платен систем, особено ако се има предвид фактот дека еден млад инженер без претходно владино искуство има толку широк авторитет врз критичната инфраструктура.