Отворање на пазарот за влез на приватни (домашни или странски) оператори во железничкиот транспорт е обврска која нашата земја ја презеде уште од 2017 година кога беше потпишан договорот за пристапување на Македонија во Европската транспортна заедница. За да се случи тоа, Македонија треба да го усогласи домашното законодавство со европското, што ќе се случува шест години подоцна со Предлог-законот за измени и дополнување на Законот за железнички систем кој деновиве влезе во собраниска процедура и ќе се носи во скратена постапка.
А со какви пруги, односно железничка инфраструктура ќе го либерализираме пазарот за превоз на патници и стока? Денес, во 21 век, имаме руинирани нефункционални пруги, застарен возен парк, маратонско доцнење на возовите, укинати железнички линии и без меѓународно железничко поврзување.
Игор Коруноски, м-р по технички науки, вели дека конкуренцијата е здрава работа и треба да ја има, но дека во изминатиов период имаше доволно време да се посвети внимание на двете железнички претпријатија за Транспорт и Инфраструктура и да се преземат чекори и реформи за истите да бидат подготвени за конкуренција. Според него, денес, во вакви услови, отворањето на пазарот би било погубно за македонски железници и за над 2.000 вработени, кои патем не по нивна вина ќе бидат доведени во ситуација да стравуваат за нивните работни места.
– Уште во 2017 година тогашниот министер за транспорт и врски Горан Сугарески, со потпишувањето на договорот за пристапување на Македонија во европската транспортна заедница, де факто ја започна либерализацијата на железничкиот транспорт. Со тоа, Македонија презеде обврска да го усогласи националното законодавство со европското законодавство од областа на железничкиот транспорт, односно да го отвори железничкиот пазар. Тогаш недостасуваа одговори, дали пред да се потпише тој договор, Сугарески и Владата имале анализи и знаеле што би значело тоа за железниците во Македонија? Ако имале, сигурно требало да имаат план и стратегија како да ги подготват двете државни претпријатија за побезболно и поподготвено го дочекаат овој момент. Кога се мисли на подготовка, се мисли на инвестиции за набавка на нови локомотиви, возови, вагони, ремонтирање на постојните, ремонтирање на пругите, како и структурно-организациски реформи – смета Коруноски.
После 6 години од потпишувањето на тој договор, Коруноски смета дека не се направи апсолутно ништо за да се подготват двете железнички државни претпријатија, спремно да ја дочекаат конкуренцијата на пазарот.
– Никој не е против конкуренција, всушност конкуренцијата е здрава работа и треба да ја има. Отворањето на пазарот во железничкиот транспорт носи предности, но носи и сериозни предизвици и ризици. Либерализацијата треба да придонесе за подобра ефикасност, пониски трошоци и подобар квалитет на услугите за корисниците на железничкиот транспорт, но и зајакнување на конкуренцијата. Тоа ќе значи силна конкуренција за единствениот железнички оператор МЖ Транспорт АД, но и сериозни обврски за управителот со железничка инфраструктура ЈП МЖ Инфраструктура – потенцира Коруноски.
Нови оператори ќе се појават само во товарниот транспорт, бидејќи таму се приходите. Според Коруноски, патничкиот транспорт засега не е интересен за операторите, така да патниците нема да видат некој бенефит од овој процес.
– Ако не се подготват претпријатијата, приходите посебно во делот на товарниот транспорт сериозно ќе се намалат, а тоа ќе значи дополнителни финансиски проблеми и отпуштања од работа. Да се надеваме дека државата има план и дека ваквите процеси нема да остават сериозни последици – се очекувањата на Коруноски.
Од МЖ Инфраструктура посочуваат дека просечната брзина на движењето на пругите зависи од состојбата на железничката инфраструктура, состојбата на локомотивите и вагоните, како и други фактори.
– Во јуни во просек брзината за патнички сообраќај изнесува 71 километар на час, а за товарен сообраќај 54 километри на час. Ова се должи на намалената брзина на делот од пругата од Зелениково до станицата Велес со 20 километри на час. На овој дел од пругата од страна на нашиот персонал се врши замена на старите дрвени прагови со нови прагови со што се очекува во следните неколку месеци да се заврши промената на праговите и да се зголеми брзината на движењето на возовите – велат за МИА од ЈП МЖ – Инфраструктура.
Претседателот на Независниот синдикат во МЖ Транспорт и претставник на машинскиот персонал во ова претпријатие, Тони Димовски вели дека речиси на 80 проценти од пругата од Табановце до Гевгелија сигнализацијата не во ред.
– Цело време работиме со јавување на телефон во телекоманда, не водат со телефон, цело време поминуваме на црвени сигнали во договор со колегите што не следат од телекоманда. Исто така не им се исправни патните премини и треба да ги направат, а пругата е со бавни возења. Ако порано просечната брзина од Табановце до Гевгелија била 100 километри на час, сега е максимум 35 до 40, а некаде имаме бавни возења со 20 километри и со 30 километри. Да си ги направат сигналите и да ги избришат, бидејќи не се гледаат, со прашина се, не се избришани долги години, светат, но од далеку не се забележува дали е зелен, црвен или жолт сигнал, а ние работиме според нив – вели Димовски за МИА.
Железничкиот сообраќај на територијата на Р. Македонија се одвива од далечната 1873 година. Годинава во април беше одбележан 150-годишниот јубилеј од пуштањето на пругата Солун – Скопје. Потоа следат крупни чекори во изградба на железничката мрежа која беше заокружена во 1981 година кога се направени последните метри од скопскиот железнички јазол и патничката станица во Скопје. Нашите предци граделе железничка мрежа во многу потешки услови од денешниве, а денес 32 години сме самостојна независна држава и не само што не изградивме нови пруги, туку и постојните ги уништивме. Освен што минатата година беше завршена возобновената пруга од Битола до Кременица, а се гради и пругата од Куманово до Деве Баир (границата со Бугарија).
МЖ – транспорт од 1 јули укина 10 железнички стојалишта
На десет железнички постојки-стојалишта долж пругите во земјава од 1 јули повеќе не застануваат возови. Станува збор за стојалиштата Стоби, Смоквица, Нова Смоквица, Милетково, Ореше, Пчиња, Кадина Река, Клисура, Згрополци и станицата „Даме Груев“ и како што информираат од МЖ-Транспорт истите се укинати нерентабилност. Едногодишното истражување на МЖ-Транспорт покажало дека подолго време на овие стојалишта не се симнувал ниту еден патник.
Од МЖ-Транспорт посочуваат дека укинувањето на стојалиштата има финансиски бенефит, бидејќи само едно запирање на воз ги чини 300 евра. Доколку пак, некој сака да се симне на некое од укинатите стојалишта потребно е писмено или со меил да упати барање до МЖ-Транспорт во кој ден и час сака возот да запре на бараното стојалиште.
(С.Бл.)
