За Лондон 1952 година го одбележа настанот во историјата познат како Големиот смог. Денеска Лондон веројатно би бил на врвот на листата на светски градови по загаденост на воздухот, каде што последниве денови често се среќаваат Скопје и Сараево. Лондон ја доби битката со смогот во 1950-тите, но војната не застана тука. Бидејќи сè уште е под голема закана и изложен на загаден воздух, квалитетот на воздухот сè уште е едно од приоритетните прашања на Лондон.
Во 1952 година, Лондон доживеа пет застрашувачки денови познати како Големиот смог – една од најсмртоносните епизоди од урбан смог досега. Тие пет дена загадување убиле 12 илјади луѓе.
Загадувањето на воздухот е проблем со кој Лондон се соочува стотици години, а значително се влоши кога градот прерасна во модерен, индустријализиран град во 18 век. Петте дена од големиот смог во 1952 година беа толку лоши што означија пресвртница во борбата против загадувањето. Властите беа принудени да направат нешто, а тоа го направија со донесување на Законот за чист воздух од 1956 година за борба против загадувањето на воздухот во градот.
Лондон бил познат по својата магла за време на викторијанската ера, односно во 19 век. Сепак, ова беше всушност смог, а не магла – опасна мешавина од магла и сулфур диоксид произведен од согорување на јаглен.
Високите нивоа на загадување продолжија и во 20 век. Лондончаните редовно наидуваа на густ жолт или кафеав смог кој го исполнува воздухот, што го отежнуваше гледањето и дишењето.
Зошто Лондон беше толку загаден?
Во 1950-тите, жителите на Лондон главно ги загреваа своите домови со палење јаглен. Источен Лондон сè уште беше дом на фабрики, со електрани на јаглен како што се Батерси и Лот Роуд позиционирани покрај Темза. Сите произведуваа големи количини чад.
Зачадените дизел автобуси кои неодамна го заменија електричниот трамвајски систем го додадоа проблемот.
И времето и економската ситуација во декември 1952 година го направија редовното загадување на Лондон многу полошо. Ноември и декември 1952 година беа многу студени. Лондончани палеле огнови на јаглен за да се загреат, а има докази дека јагленот што го запалиле бил позагадувач од вообичаено, се наведува на официјалната веб-страница на Музејот на Лондон.
Јагленот со повисок квалитет и помалку загадувач беше во недостиг бидејќи слабата економија на земјата бараше овој повреден јаглен да се продава на други земји. Во текот на декември, временската формација наречена антициклон го зароби чадот од јаглен, додека источните ветрови носеа повеќе загаден воздух во Лондон од Европа.
Како резултат на тоа, густ смог го покри Лондон помеѓу 5 и 9 декември 1952 година.
Како тоа влијаеше на лондончани?
Додека сонцето изгреваше во петок, 5 декември 1952 година, лондончани се однесуваа нормално. Но, како што одминуваше денот, смогот стануваше се погуст. Стана јасно дека тоа не е вообичаено.
Смогот се влошил и траел пет дена. Луѓето кои излегоа надвор не можеа да си ги видат стапалата. Честичките од чад им ја покриваа облеката. Автомобилите останаа на патот, а во еден момент повеќето автобуси беа откажани.
Смогот навлезе дури и во домовите на луѓето, а токсичниот воздух го отежнуваше дишењето, особено на оние кои веќе имаа проблеми со белите дробови, а како резултат на тоа, луѓето почнаа да се чувствуваат лошо.
Се проценува дека за пет дена загинале 4.000 луѓе. Стапката на смртност достигна највисоко ниво од епидемијата на шпански грип од 1918-1919 година. Подоцна, повеќе починаа од долготрајните ефекти на смогот, со што проценетиот број на загинати достигна 12.000.
Кое беше решението?
Првично, владата не беше убедена дека загадувањето е причина за смртните случаи, но на крајот беше преземена акција.
Во 1954 година, корпорацијата Сити на Лондон го забрани пушењето во градот.
Парламентот го усвои Законот за чист воздух во 1956 година, кој создаде зони без чад низ Лондон и го регулираше согорувањето на јаглен во домовите и фабриките.
Проблемот не исчезна преку ноќ. Вториот Закон за чист воздух беше донесен во 1968 година. Полека јагленот беше заменет со гас, а електраните беа преместени од Лондон.
Според Националната метеоролошка служба на Обединетото Кралство, на луѓето им бил даден временски период да се прилагодат на новите правила, а периодите на магла продолжиле некое време по донесувањето на Законот од 1956 година. Во 1962 година, на пример, 750 лондончани загинаа како резултат на маглата, но ништо од размерите на Големиот смог од 1952 година никогаш повеќе не се случило. Овој тип на смог сега е минато, делумно благодарение на законодавството за загадување, но и на современиот развој, како што е широката употреба на централно греење.
