Европскиот совет денеска даде конечно зелено светло за формирање на Фондот за реформи и раст за Западен Балкан, нов инструмент за финансиска поддршка за реформите поврзани со ЕУ и економскиот раст во регионот. Еден од предусловите што треба да го исполнат Белград и Приштина за да имаат право да користат средства од Фондот е нормализирање на односите и спроведување на обврските од договорите постигнати во рамките на дијалогот.
Фондот е финансиски столб на Планот за раст на Западен Балкан, соопшти Советот на Европа, наведувајќи дека ќе го опфаќа периодот од 2024 до 2027 година. Се очекува во наредните години Фондот да обезбеди до две милијарди евра грантови и четири милијарди евра заеми за шест партнери на ЕУ од Западен Балкан, пренесува Косово онлајн.
– Основната цел на овој проект е да се поддржи хармонизацијата на партнерите од Западен Балкан со вредностите, законите, правилата, стандардите, политиките и практиките на ЕУ, со цел идно членство во ЕУ, како и нивно прогресивно интеграција на единствениот пазар на ЕУ. Овој проект ќе поддржи низа социо-економски и фундаментални реформи, вклучително и реформи поврзани со владеењето на правото и основните права – се вели во соопштението.
За да добие поддршка според овој инструмент, секој партнер во регионот, посочува Европскиот совет, мора да подготви реформска агенда, во која се наведени реформите што планира да ги преземе за да ги постигне целите на проектот.
Тие додаваат дека и земјите од Западен Балкан ќе треба да размислат како се очекува мерките вклучени во Реформската агенда да придонесат за прогресивно и континуирано усогласување со заедничката надворешна и безбедносна политика на ЕУ.
Земјите-членки на ЕУ ќе имаат клучна улога во одобрувањето на реформските агенди на корисниците и, доколку е потребно, нивните измени и дополнувања.
Поддршката во рамките на Фондот ќе биде обезбедена преку инвестициската рамка за Западен Балкан, во форма на грантови и заеми, за инвестиции кои ја поддржуваат реформската агенда, како што се инвестиции во инфраструктурни проекти – три милијарди евра и заеми директно исплатени од буџетите на партнери од Западен Балкан да го забрзаат растот врз основа на клучните социо-економски реформи – три милијарди евра.
Плаќањата ќе се вршат двапати годишно, под услов партнерите да ги исполнат квалитативните и квантитативните чекори наведени во нивните реформски агенди. Кога не се исполнети предусловите за поддршка, ЕУ може да одлучи да го суспендира ослободувањето на средствата.
– Општите предуслови за поддршка на ЕУ во рамките на овој објект вклучуваат партнерите да продолжат да ги поддржуваат и почитуваат ефективни демократски механизми, вклучувајќи повеќепартиски парламентарен систем, слободни и фер избори, плуралистички медиуми, независно судство и владеење на правото, како и гарантира почитување на човековите права, вклучително и правата на припадниците на малцинствата. За Србија и Косово, уште еден предуслов е конструктивно да се ангажираат со мерлив напредок и опипливи резултати во нормализацијата на односите со цел целосно спроведување на сите нивни обврски кои произлегуваат од Договорот за патот кон нормализација и неговиот анекс за имплементација, како и сите претходни договори од дијалогот и да се приклучат кон преговорите за Сеопфатниот договор за нормализирање на односите – се наведува во соопштението.
За да се зголеми транспарентноста, земјите од Западен Балкан ќе треба да формираат и веб-портал за објавување на ажурирани податоци за крајните приматели кои добиле вкупно повеќе од 50.000 евра во период од четири години според оваа програма.
Регулативата за формирање на Фонд за реформи и раст за Западен Балкан ќе биде потпишана и ќе стапи во сила наредниот ден од нејзиното објавување во Службениот весник на ЕУ.
Кога ќе стапи на сила, земјите од Западен Балкан ќе бидат поканети да ги поднесат своите реформски агенди до Комисијата, во кои ќе бидат наведени социо-економските и фундаменталните реформи што планираат да ги преземат меѓу 2024 и 2027 година, според Европскиот совет.
