Се враќаме фамилијарно од Грција, одиме накај дома во Македонија преку Богородица – Гевгелија. Некој километар пред границата со Македонија има еден подвозник, последниот подвозник кој те носи лево, таму долу под Кожув Планина. Колку само години велевме дека ќе свртиме лево, но ниеднаш не свртевме. Таман ќе дојдевме до подвозникот и Маја ќе речеше „Сега не одиме, наредниот пат” . А тој нареден пат никако да дојде. Но ете и тоа се случи, свртивме лево по регионален пат долг околу 70 мин. Попат гледаме прекрасни предели, реки, планини.
Сè е зелено, доцна пролет. Како што се искачуваме повисоко, природата е сè поубава. Дрвја, со и без плодови, трева, цвеќиња во разни бои, мали потоци, некои животинки претрчуваат, убавина, небаре чиниш Господ кога дарувал, овој дел на светот најбогато го дарувал. Не знаев дека на таа висина успева црешата, но она што го видов ме разубеди. Огромен дрворед со црвени и темни црешни, долга километри и километри. А плодовите двапати поголеми од охридските, со вкус кој го засенува вкусот на француските “Guigne d’Annonay” цреши (кои важат за највкусните во светот), ништо чудно боговите само за нив да си ги засадиле. Просто неверојатно колкав количество цреши имаше на тој потег, кај да се свртиш само од нив. Како што возиме, така гледаме шлепери од секаде од Балканот натоварени со цреши и многу откупни пунктови. Застануваме да пробаме. Подобро да не пробавме, колку и да ги јадеш сè повеќе ти се јаде. Продолжуваме низ некои мали селца, домаќините седат пред кооперација, се одмораат по работниот ден.
Го искачивме врвот, од горе се гледа котлината, таму треба да одиме, а после котлината се огромните планини Кожув и Џени, и самата граница Македонија – Грција. Се спуштаме, како се приближуваме, Маја станува сè пораздразнета, не знае што да очекува, сепак е тука првпат, се прашува дали има некој од нејзините роднини, како ќе нè пречекаат. Стигаме, на таблата го пишува името на селото. Се паркираме сред село под големото дрво. Нема никој. Малку подолу гледаме двајца мажи и една жена седат во дворот. Добар ден, им велиме на македонски. Не нè разбираат, мавтаат со глава. Добар ден на англиски и германски, ништо. Им велиме Сотир го бараме. „Ааааа Сотири”. Излегува жената од дворот и мавта со раце да ја следиме. Три куќи подолу, нè носи кај Сотир. Ја земам колата и право во селскиот двор. Во него стара селска куќа, на два ката, со трактори, комбајни и приклучна механизација. Излегуваме од кола. Педесетгодишен човек нè пречекува, тоа е Сотир. Рацете огрубени од работа, благ поглед, тивок, мирен. Ни се обраќа на грчки.
Ние пробуваме со него на македонски, англиски, германски, не се разбираме. Доаѓа жена му, 40-годишна учителка по англиски. Велиме ние сме од фамилијата Дечкови, дали има некој со кој може муабет да направиме. Не знае. Сотир влегува дома, и после 2-3 минути доаѓа со една осумдесет и нешто годишна жена по име Пројка, мајка му на Сотир. Малечка , подгрбавена, веќе почнала да заборава, но очите ѝ светнаа кога дозна дека ги бараме Дечкови. На чист македонски ни прозборе. „Да ние сме од Дечкови. Кои сте Вие?” Маја ѝ вели дека сме од ист род со нив, прашувајќи дали го знаат доктор Јане од Скопје (Легендарниот доктор Јане од Сарај). „Да, тој ми е братучед, доаѓа тука понекогаш. А ти моме, чија си?”. „Ја сум на Петрула”. Стојам на два метра од нив, до мене стои син ми, ете го и Сотир со жена му и нивните четири деца . „Ти си ќерка на Петрула Пепи, малото момиче, братучетка ми” и солзи почнуваат да се слеваат низ образите.
Маја не може да се воздржи, се прегрнуваат, а во таа прегратка може да се види сета таа болка која тлеела во сите нив, сите оние испуштени таги радости, низ годините. Пројка му објаснува на синот Сотир дека е ова ќерка на нејзината најсакана братучетка Петрула, која не ја видела околу 75 години. Сотир со еден скок доаѓа и ги прегрнува сите, како да сака да надомести сè со една длабока човечка прегратка, а солзите течат, срцето крвави, натопувајќи ја земјата. Се вртам настрана, да не ми ги видат зацрвенетите очи. Се правам силен, ама како да бидеш силен, па тоа се Македонци, најблиски роднини кои не се знаеле, кои не се виделе никогаш. Во тој момент од мојата кола почнува да свири „Тешкото”, она нашето, исконското, седумосминското со две зурли и два тапани.
Подобро да не засвиреа тие зурли, тој звук ја погоди Пројка многу подлабоко од кои било зборови. Ја потсети на некое заедничко време кога биле мали деца и безгрижно играле сите они роднини насред село и тоа токму на ваква музика. Но и ја потсети на ужасите кога морале да бегаат од Граѓанската војна, качувајќи ги оние дивовски планини, над 2000 метри високи. Како ли само успеале во таа 1949 година, во најголемата зима да ги искачат планините. Тие десетина деца, тогаш од 6 до 14 години, и неколку возрасни од нивната фамилија, и сите останати соселани со нивните фамилии, без ништо, само малку храна, нешто облека, оставајќи сè, само да си ги спасат животите, уплашени од страдањата околу нив. Бегајќи во сигурност, во Македонија, како дел од тогашната СФРЈ. Едно од оние нешта што ги држело заедно да ја надминат планината се звуците на македонските песни кои им давале сила и храброст да се надминат себеси, сплотени заедно одејќи еден зад друг, во себе цврсто повторувајќи го тој 7/8 ритам, како во бескрајно оро, син оди по татка, по деда си внук (Блаже Коневски – Тешкото). Тие 7/8, тој неправилен ритам, тој звук на „Тешкото”, кој го имале длабоко во себе вкореното, кој е стар колку што е стар светот, тој е оној кој е вткаен во македонскиот код. Со тој ритам се раѓаше македонската нација, со него растеше, созреваше, се радуваше и тагуваше. И тоа е тој кој ќе не сплоти повторно сите нас, наследниците на неправилниот седумосмински ритам.
Љупчо Давчев
