Времето на Европа истекува. Со враќањето на Доналд Трамп во Белата куќа и со растечките проблеми на европската економија, основата на просперитетот на регионот е во опасност да се распадне.
Европската економија се покажа неверојатно отпорна во последните децении благодарение на експанзијата кон исток и силната побарувачка за европски стоки во Азија и САД. Но, како што избледува кинескиот бум и трговските тензии со Вашингтон ја нарушуваат трансатлантската трговска слика, просперитетните времиња очигледно завршија.
Јасно е дека Трамп ќе се фокусира на Европа. Покрај воведувањето нови царини за сè, идниот лидер на слободниот свет сигурно ќе бара земјите од НАТО да одвојат повеќе пари за сопствената одбрана или да ја изгубат американската заштита, пишува Метју Карнишниг за Политико.
„Европа повеќе не е на чело на напредокот“
Ова значи дека европските престолнини, кои веќе се борат да ги задржат зголемените дефицити поради намалените даночни приходи, ќе се соочат со уште поголеми финансиски притисоци, што може да предизвика дополнителни политички и социјални немири. Рецесиите и трговските војни може да доаѓаат и да си одат, но опасноста за просперитетот на континентот е што ЕУ стана пустина на иновациите.
Иако Европа има богата историја на неверојатни пронајдоци, од автомобили до телефони, радија, телевизори и лекови, денес само четири од 50-те најдобри технолошки компании во светот доаѓаат од Европа.
„Живееме во период на брзи технолошки промени, поттикнати особено од напредокот во дигиталните иновации, и за разлика од минатото, Европа повеќе не е на чело на напредокот“, рече претседателката на Европската централна банка (ЕЦБ) Кристин Лагард во ноември. и предупреди дека фалениот социјален модел на Европа ќе биде во опасност ако тој брзо не го промени правецот.
„Во спротивно, нема да можеме да генерираме богатство што ќе ни биде потребно за да ги задоволиме растечките потреби за потрошувачка за да ја гарантираме нашата безбедност, да се бориме против климатските промени и да ја заштитиме животната средина“, додаде Лагард.
Доколку Трамп ја исполни својата закана дека ќе воведе царини до 20 отсто, европската индустрија би претрпела тежок удар. Со повеќе од 500 милијарди евра годишен увоз, Америка е убедливо најважната дестинација за европските стоки. Се чини дека Европа направи малку за да се подготви за враќањето на Трамп.
„Трамп е само симптом на многу подлабоки проблеми“
„Неуспехот на европските лидери да научат од последниот мандат на Трамп сега се враќа да не прогонува“, рече Клеменс Фуест, претседател на Институтот Ифо, водечки економски тинк-тенк.
Фуест предупредува дека Трамп можеби не е лоша вест за ЕУ. Трамп може да биде отворен за трговски разговори со Европа за целосно да избегне нови царини.
Во 2018 година, Трамп воведе тарифи за европскиот челик и алуминиум кои остануваат на сила. Американскиот претседател Џо Бајден се согласи да ги суспендира тие царини до март 2025 година. Европските банкари веќе предупредуваат дека новите царини би можеле повторно да ја запалат инфлацијата и сериозно да ја поткопаат глобалната трговија.
За жал, Трамп е само симптом на многу подлабоки проблеми. Иако ЕУ е фокусирана на Трамп, тој не е реален проблем за европската економија. Ако Европа имаше посилни економски основи и беше поконкурентна со САД, Трамп немаше да има големо влијание.
„Европејците не прават доволно“
Степенот до кој Европа го изгуби чекорот со САД во однос на економската конкурентност од почетокот на векот е запрепастувачки. Јазот во БДП по глава на жител, на пример, достигна 30 отсто, главно поради помалиот раст на продуктивноста во ЕУ.
Едноставно, Европејците не работат доволно. Просечниот германски вработен, на пример, работи 20 отсто помалку часови од неговиот американски колега.
Причината за падот на продуктивноста во Европа е неуспехот на корпоративниот сектор да иновира. Американските технолошки компании, на пример, трошат двојно повеќе од европските за истражување и развој. Додека американските компании забележаа скок на продуктивноста за 40 отсто од 2005 година, продуктивноста во европската технологија стагнира.
Европа не само што заостанува, таа всушност воопшто не учествува во трката. На самитот на ЕУ во Лисабон во 2000 година, лидерите одлучија да ја направат европската економија најконкурентна во светот. Клучот за таканаречената Лисабонска стратегија беше решителниот скок во инвестициите во високото образование, истражувањето и иновациите.
Четврт век подоцна, Европа не само што не ја постигна целта, туку многу заостанува и зад САД и зад Кина.
Колапс на германската автомобилска индустрија
Европските универзитети се природно место за лансирање на иновации и истражувања, но и овде континентот пропадна. Меѓу најдобрите светски универзитети, според Times Higher Education, само една институција од ЕУ е рангирана меѓу првите 30 – Техничкиот универзитет во Минхен – и е на 30-то место.
Еве каде Германија стапува на сцена. Половина од европските инвестиции во истражувањето доаѓаат од Германија. А најголем дел од овие инвестиции се однесуваат на автомобилскиот сектор.
Со оглед на големината на секторот (годишниот приход на германската автомобилска индустрија е речиси половина билион евра), тоа не е место каде што можете да добиете најмногу за вашите пари. Ова е затоа што иновациите во автомобилскиот сектор, како што е подобрувањето на ефикасноста на горивото на моторот, се инкрементални.
Со други зборови, компаниите буквално повторно го измислуваат тркалото наместо целосно нови производи, како iPhone или Instagram, кои би создале сосема нов пазар.
Ако ништо друго, Европа беше прилично доследна. Најголемите корпоративни инвеститори за истражување и развој во ЕУ во 2003 година беа Mercedes, VW и Siemens, германскиот инженерски гигант. Во 2022 година тоа беа Mercedes, VW и Bosch, германски производител на автоделови.
Иако Европа сочинува повеќе од 40 отсто од глобалните трошоци за истражување и развој во автомобилскиот сектор, германските производители некако успеаја да заостанат со електричните возила.
Тој неуспех е сржта на економските проблеми на Германија, за што сведочи неодамнешната најава на VW дека ќе затвори некои фабрики во Германија за прв пат во својата историја. Автомобилскиот сектор, кој вработува околу 800.000 работници во Германија, е крвотокот на нејзината економија со децении, придонесувајќи повеќе за растот од кој било друг сектор.
„Може да биде предоцна додека Европејците не се разбудат“
Меѓутоа, како што се влошуваат економските изгледи, Европејците се пред грубо будење. Земјите како Франција, која се соочува со буџетски дефицит од 6 проценти оваа година и 7 проценти во 2025 година – повеќе од двојно од границата на еврозоната – ќе имаат потешкотии да одржат дарежлива социјална држава.
Париз моментално троши повеќе од 30 отсто од БДП за социјални бенефиции, меѓу највисоките стапки во светот. Многу други земји од ЕУ не заостануваат.
Ако економската среќа на Европа не направи пресврт наскоро, тие земји ќе се соочат со тешки одлуки – исто како што тоа го направи Грција во 2010 година – бидејќи нивните трошоци за задолжување се зголемуваат.
Веројатниот резултат е радикализација на политиката, каква што доживеа Грција за време на нејзината должничка криза, додека популистите од екстремната десница и левица ја искористуваат можноста да го нападнат естаблишментот. Оваа радикализација веќе е во тек во голем број земји, а најзагрижувачка е во Франција. Успехот на политичката маргина е уште позагрижувачки ако се земе предвид дека најлошото од економската неволја веројатно допрва доаѓа.
Проблемот е што додека Европејците ќе се разбудат со својата нова реалност, можеби ќе биде предоцна да се направи нешто во врска со тоа, пишува Политико.
