„Преку проектот ‘Енергија на светлината’, ја поканувам публиката на дијалог за односите помеѓу просторот, структурата и човечкото искуство, истакнувајќи ги начините на кои може архитектонските форми, кога се апстрахираат, да предизвикаат емоционални и интелектуални одговори далеку од нивната практична функција“, вели во интервјуто за весникот ВЕЧЕР уметникот и професор на Европскиот универзитет Скопје, Благојче Наумоски, со кого разговаравме и за неговото видување за иднината на ликовната уметност
Со Вашите дела, поточно со изложбата „Енергија на светлината’’, се претставувате деновиве, во Куманово. За каква изложба, всушност, се работи и што може да видат посетителите?
Во Уметничката галерија НУ Музеј Куманово се претставив со наjновиот мој проект „Енергија на светлината“ од циклусот „Урбани трансформации“. Овој проект e составен од 43 дела акрил на платно и се фокусира на деконструкцијата на елементите од урбаните структури, каде што, преку акрилната техника на платно, се издвојуваат и интерпретираат геометриските форми и волумените што го дефинираат брутализмот. Во сегашните дела го истражувам архитектонскиот јазик на брутализмот преку апстрактна трансформација на просторот, материјалноста и волуменот. Со ова, се стремам да создадам визуелен јазик што го доловува суровиот карактер на бруталистичката архитектура, притоа истакнувајќи ја моќта на геометријата и минимализмот во контекст на урбаните пејзажи. Овие апстракции имаат цел да ги доловат основната логика и ритамот на брутализмот. Доловувањето на суштината на метаморфозата е императив, нагласувајќи ги флуидноста и податливоста својствени за геометриските форми, но вистинската суштина лежи во следните фази, каде што овие почетни форми претрпуваат извонредна еволуција. Монументалното станува интимно, функционалното станува експресивно, а познатото нешто ново.
Која е пораката што сакате да им ја пренесете на посетителите на изложбата и каква е, всушност, реакцијата од ова претставување? Успевате ли да ја споделите со публиката енергијата што ја носи Вашето творештво?
Се надевам дека таа енергија што ја носат во себе моите дела се пренесува и на публиката, така што со овој проект ги повикувам гледачите да го преиспитаат својот однос со изградената средина – да ја видат студената, навидум непробојна архитектура како флуидна, која се развива и е проткаена со чувство за ритам и ред. Моите дела се омаж на издржливоста и на трајноста на урбаните пејзажи, но, исто така, се одразува и на нивната постојано менувачка природа и на начинот на кој ние, како жители, ги трансформираме и ги доживуваме овие простори со текот на времето. Исто така, императив на проектот е да ги предизвика конвенционалните перцепции на архитектурата и да понуди нов начин на гледање на урбаните структури, каде што формата и волуменот се доживуваат на поапстрактен, но, сепак, визуелно моќен начин. Во неговото јадро, оваа изложба е одраз на тоа како светот создаден од човекот е и крут и податлив – дизајниран, но, сепак, отворен за реинтерпретација преку уметничка визија. Преку овој проект, ја поканувам публиката на дијалог за односите помеѓу просторот, структурата и човечкото искуство, истакнувајќи ги начините на кои може архитектонските форми, кога се апстрахираат, да предизвикаат емоционални и интелектуални одговори далеку од нивната практична функција. „Урбани трансформации“ е мој обид да го премостам јазот помеѓу импозантната цврстина на брутализмот и флуидноста на апстрактната геометрија.
Секој уметник има свој личен уметнички печат по кој е препознатлив, дали со оваа изложба, која е продолжување на Вашето трагање по визуелните сензации во урбаните простори, го задржувате Вашиот стил на творење или се внесени нови техники?
Со оваа изложба се обидувам да го задржам својот сегашен препознатлив уметнички печат, но истовремено и да го проширам и да го осовременам. Мојот творечки пат отсекогаш бил динамичен и фокусиран на истражувањето нови медиуми и техники. Започнувајќи од академскиот реализам како моја прва фаза на формално уметничко образование, го развив мојот интерес кон апстрактниот експресионизам, каде што субјективните емоции и енергетските движења беа во фокусот. Ова трагање ме доведе до трансформација на моите дела во објектност, каде што материјалноста и физичкото присуство на делото станаа клучни. Магистерската изложба, светлосната инсталација „Визуелноста на просторноста на квантумот“ (Музеј на современа уметност) претставуваше пресвртница, тоа беше мојот прв чекор кон спојување на уметноста и на науката. Тогаш навлегов во концептуалната уметност, каде што се зафатив со иновативни техники, користејќи рендгенски снимки, типографски цртежи од физички формули за енергија – инсталациски поставени, видеоарт и перформанси, преминувајќи на дигитална уметност и др. Секој чекор беше важно поглавје, но она што ме врати на сликарството беше потребата повторно да ја испитувам неговата моќ како медиум за современо изразување. Новитет во оваа изложба е мојата посветеност на деталното анализирање на текстурата, волуменот и на материјалноста, како и експериментирањето со композиции што создаваат чувство на просторна двосмисленост. Овие дела ги преобликувам не само како статични визуелни искуства туку и како отворени наративи за трансформацијата на урбаното живеење. Навидум, моето творештво се менува со секоја тема и медиум што го избирам, но, всушност, сите овие фази се дел од еден ист континуитет – мојата потрага по врската помеѓу енергијата, материјата и просторот. Со секоја изложба, додавам нов слој на тој дијалог, а „Енергија на светлината„ од циклусот „Урбани трансформации“ е чекор напред во таа еволуција.
Дали веќе работите или размислувате за некои нови теми и во која насока се движи Вашиот интерес?
Секако дека веќе се конципирани некои проекти, т.е. од идеја веќе се преминува во продукција. Инаку, да, веќе работам на нови проекти, кои се поразлични од моето неодамнешно фокусирање на сликарството. Овој пат, мојот интерес се насочува кон навраќање на инсталациската уметност и на видеоартот, медиуми што секогаш ги чувствувам како бескрајно иновативни и отворени за експериментирање. Овие нови проекти се продолжение на мојата потрага по синтеза меѓу различни дисциплини, но и обид да создадам уметнички искуства што директно комуницираат со публиката. Инсталациите што ги подготвувам истражуваат простори кои го предизвикуваат класичниот концепт на уметничкото дело како статичен објект. Планирам да користам светлина, звук и дигитални елементи за да создадам мултисензорни средини, каде што посетителите не се само набљудувачи туку и активни учесници во делото. Паралелно, повторно го истражувам видеоартот, медиум што ми овозможува наративно и визуелно да ја разработам темата на енергетските трансформации – нешто што е константна инспирација во моето творештво. Видеопроектите што ги развивам моментално се базирани на истражувања за заемното влијание на природните и на вештачките елементи во урбаните простори. Овие нови насоки се обид да ја проширам мојата практика и да го вклучам моето искуство од различните фази на создавање, но во форма што ги рефлектира современите уметнички тенденции. Секогаш сум воден од идејата дека уметноста е медиум за континуирано истражување, па овие проекти претставуваат нови можности за размислување и за комуникација со пошироката публика.
Како универзитетски професор, сметате ли дека ликовната уметност, како професија, има светла иднина, дали има интерес во државата за откуп на ликовни дела и што, според Вас, треба да се направи за да се доближи уметноста до пошироката јавност?
Како универзитетски професор и како активен уметник, верувам дека ликовната уметност, како професија, има светла иднина, иако предизвиците во оваа област се значајни. Уметноста секогаш ја одразува состојбата на општеството, а денешниот свет, со сите негови промени и кризи, отвора нови можности за креативност и за ангажираност. Во контекст на нашата држава, интересот за откуп на ликовни дела постои, но е ограничен и често се соочува со економски и со културни бариери. Поголемиот дел од откупите доаѓаат од институции, галерии или од одредени приватни колекционери, но пошироката публика ретко гледа уметнички дела како дел од својот секојдневен живот. Воведувањето пообемна едукација за уметноста во основното и во средното образование е клучно. Уметноста треба да се гледа како неопходен дел од личниот развој, а не како луксуз. Галериите, музеите и институциите треба да бидат поактивни во организирањето изложби, јавни настани и интерактивни програми. Инклузивноста е клучна – уметноста треба да излезе од галериските простори и да се покаже на јавни места. Користењето дигитални платформи и социјални мрежи за промоција на уметничките дела е клучно за поврзување со помладата публика. Онлајн изложбите, виртуелните тури и интерактивните содржини може да го прошират досегот на уметноста. Државните институции треба да создадат програми за финансиска и за логистичка поддршка на уметниците, вклучувајќи стипендии, грантови и програми за резиденции. Уметноста треба да стане дел од јавниот простор – преку уличната уметност, инсталациите и проектите што ангажираат локални заедници. Верувам дека ликовната уметност има моќ да инспирира, обединува и да отвора нови перспективи. Со соодветна поддршка и пристап, уметноста може да стане подостапна и поценета од пошироката јавност.
Дали имате во најава и други изложби и гостувања во и надвор од државата?
Да, во моментот активно се подготвувам за неколку значајни настани. Следниот месец, со огромно задоволство ќе гостувам во Културно-информативниот центар на Македонија во Софија. Таму, јас и мојата колешка и долгогодишна пријателка, Јехона Ајрадини, ќе ја презентираме заедничката изложба „Урбани трансформации“. Оваа соработка претставува уникатна можност да споиме две уметнички визии и да ја претставиме современата македонска уметност пред поширока публика во регионот. Што се однесува до следната година, имам амбициозни планови и надежи за интернационални гостувања. Особено сум насочен кон можноста да изложувам во Берлин и во Њујорк, два уметнички центра каде што постои силен интерес за современи, експериментални и концептуални уметнички форми. Последно излагав во Берлин, во 2010, а во Њујорк – во 2013 година. Овие градови се одлична платформа за презентирање на новите проекти што ги подготвувам. Сепак, додека сè уште сме во фаза на преговори и планирање, оставам простор за изненадувања. Она што е сигурно е дека продолжувам со континуираната работа и со вложувањето во уметноста, без разлика на тоа каде ќе ме однесе следната изложба.
Даниела ТРАЈКОВСКА
